Ηλεκτρομαγνητικά πεδία και πιθανές αρνητικές επιδράσεις στην υγεία

Τα πανταχού παρόντα, πλέον, ηλεκτρομαγνητικά πεδία και οι πιθανές επιδράσεις τους στην υγεία, καθώς επίσης οι επιστημονικές, κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις του θέματος, τίθενται επί τάπητος σε εκδήλωση που διοργανώνεται στην Αθήνα σήμερα και αύριο, στο πλαίσιο της ελληνικής Προεδρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Είναι ένα ζήτημα για το οποίο καταγράφεται έντονο ενδιαφέρον- και ανησυχία -σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.
Διοργανωτές είναι η Γενική Διεύθυνση Υγείας και Καταναλωτών (DG SANCO) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) και η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ), η αρμόδια εθνική ρυθμιστική Αρχή σε θέματα πυρηνικής ασφάλειας και ακτινοπροστασίας (συμπεριλαμβανομένης της προστασίας από τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία), η οποία είχε και την πρωτοβουλία.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης έγινε η πρώτη δημόσια παρουσίαση (public hearing) της νέας γνώμης της ειδικής επιστημονικής επιτροπής SCENIHR (Scientific Committee on Emerging and Newly Identified Health Risks), η οποία αποτελεί συμβουλευτικό όργανο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σχετικά με τις επιδράσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων στην υγεία. Η σχετική πανευρωπαϊκή διαβούλευση βρίσκεται σε εξέλιξη και θα ολοκληρωθεί στις 16 Απριλίου.
Η τελευταία γνώμη της SCENIHR για τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία είχε κατατεθεί στην ΕΕ το 2009. Λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις των ετών που πέρασαν από τότε, ανατέθηκε στη SCENIHR να αξιολογήσει τα νέα επιστημονικά ευρήματα και τις έρευνες και να υποβάλει μία νέα γνώμη (opinion). Η εκδήλωση στην Ελλάδα προσφέρει τη δυνατότητα σε εγχώριες ερευνητικές ομάδες, εταιρείες και φορείς να συμμετέχουν ενεργά στη διαβούλευση.
Σε αυτό το πλαίσιο, θα πραγματοποιηθεί αύριο «εργαστήριο» με θέμα «Ηλεκτρομαγνητικά πεδία και επιδράσεις στην υγεία: από την επιστήμη στην άσκηση πολιτικής και στην ενημέρωση» με τη συμμετοχή εκπροσώπων επιστημονικών φορέων, αρμόδιων Αρχών, διεθνών οργανισμών και ενώσεων, καθώς και εκπροσώπων των κρατών- μελών της ΕΕ.
Είναι μία από τις ελάχιστες φορές που πραγματοποιείται τέτοια εκδήλωση εκτός Βρυξελλών, σε κράτος μέλος της ΕΕ, καθώς επίσης μία από τις ελάχιστες φορές που το θέμα των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων και των πιθανών επιδράσεών τους στην υγεία εντάσσεται στο πλαίσιο εκδηλώσεων Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ.
Ερωτηματικά για την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία
Η κινητή τηλεφωνία και τα ασύρματα δίκτυα είναι διαδεδομένα σε όλο τον κόσμο. Η λειτουργία τους βασίζεται στην αναμετάδοση πληροφοριών με σήματα ραδιοσυχνότητας, μέσω ενός εκτεταμένου δικτύου σταθερών κεραιών ή σταθμών βάσης, ο αριθμός των οποίων αυξάνεται σημαντικά με την τεχνολογία τρίτης και τέταρτης γενιάς.
Ασύρματα δίκτυα, όπως αυτά που επιτρέπουν την υψηλής ταχύτητας πρόσβαση στο διαδίκτυο, συναντώνται, επίσης, σε σπίτια, εργασιακούς χώρους και δημόσιους χώρους.
Όσο ο αριθμός των σταθμών βάσης, των κεραιών ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών και των τοπικών ασύρματων δικτύων αυξάνεται, τόσο αυξάνεται και η έκθεση του πληθυσμού σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία.
Όλοι οι άνθρωποι, είτε ζουν κοντά σε κάποιο σταθμό βάσης κινητής τηλεφωνίας είτε όχι, ακόμα και αν δεν χρησιμοποιούν κινητό τηλέφωνο, είναι πια- θέλοντας και μη- εκτεθειμένοι σε διάφορα είδη ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, οπουδήποτε βρίσκονται ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία και ηλεκτρικές συσκευές.
Από το τέλος της δεκαετίας του 1970, έχουν εγερθεί ερωτήματα για το εάν η έκθεση σε αυτά τα χαμηλής συχνότητας ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία προκαλεί δυσμενείς συνέπειες στην υγεία. Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (EMF) που εκπέμπεται από τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας, έχει τη μορφή ηλεκτρομαγνητικού κύματος και μεταβάλλεται πολύ γρήγορα, με ταχύτητα της τάξης των δισεκατομμυρίων φορών το δευτερόλεπτο.
Αντίθετα, στο περιβάλλον των γραμμών μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας δημιουργούνται ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία που είναι μεταξύ τους ανεξάρτητα, δηλαδή δεν έχουν την μορφή ηλεκτρομαγνητικού κύματος, και μεταβάλλονται με την χαμηλή συχνότητα των 50Hz (50 φορές το δευτερόλεπτο).
Παρόμοια είναι και τα πεδία που δημιουργούνται στο περιβάλλον των ηλεκτρικών συσκευών. Γι΄αυτόν τον λόγο, τα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία από τις γραμμές ρεύματος υψηλής τάσης και τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία των κεραιών κινητής τηλεφωνίας έχουν διαφορετικές φυσικές ιδιότητες και συνεπώς διαφορετικές βιολογικές επιδράσεις.
Ο βαθμός έκθεσης ενός ανθρώπου σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία εξαρτάται από την ένταση και τη συχνότητα της ακτινοβολίας, τις συνθήκες (συχνότητα, πόλωση, κατεύθυνση απ' όπου έρχεται η ακτινοβολία, αν είναι τοπική ή ολόσωμη η έκθεση κ.α.) και τα σωματικά χαρακτηριστικά (μέγεθος, βάρος, στάση ανθρώπου).
Σύμφωνα με την ΕΕΑΕ, αναγνωρίζεται διεθνώς πως η γνώση σχετικά με τις επιδράσεις της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας στον άνθρωπο δεν είναι πλήρης, γι' αυτό έχουν θεσπιστεί όρια έκθεσης του πληθυσμού σε αυτή την ακτινοβολία, ενώ παράλληλα η επιστημονική έρευνα συνεχίζεται.
Όμως, καθώς έχουν, ήδη, εκφραστεί ανησυχίες για πιθανές συνέπειες στην υγεία από τη συνεχή έκθεση των ανθρώπων σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία υψηλής (HF) και χαμηλής συχνότητας (ELF), σε όλες τις σύγχρονες κοινωνίες η εγκατάσταση και η λειτουργία σταθμών βάσης και άλλων τοπικών ασύρματων δικτύων ακολουθεί ένα συγκεκριμένο ρυθμιστικό πλαίσιο.
Το ρυθμιστικό πλαίσιο στην Ελλάδα
Στόχος της ΕΕΑΕ είναι να υπάρξει διαφάνεια και σφαιρική προσέγγιση της διαχείρισης των κινδύνων που συνδέονται με τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, ένα ζήτημα που απασχολεί καθημερινά πολίτες, τοπικές αρχές, δημόσιους φορείς και ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Στην Ελλάδα το ρυθμιστικό πλαίσιο έχει διαμορφωθεί από το 1999 και τροποποιείται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η αρμοδιότητα της προστασίας του πληθυσμού και του περιβάλλοντος από τις τεχνητά παραγόμενες μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες (ηλεκτρομαγνητικά πεδία) έχει ανατεθεί στην Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας από το 1997.
Η ΕΕΑΕ, ως εθνική ρυθμιστική Αρχή, είναι υπεύθυνη για την ενημέρωση, καθώς και για την ασφάλεια των ακτινοβολιών και την προστασία του πληθυσμού, των εργαζομένων και του περιβάλλοντος από αυτές. Ειδικότερα, μεταξύ άλλων:

- Ελέγχει τις τεχνικές μελέτες ραδιοεκπομπών που υποβάλλουν οι εταιρείες- κάτοχοι των κεραιών και εκδίδει γνωματεύσεις συμμόρφωσης με τα όρια ασφαλούς έκθεσης του κοινού για κάθε εγκατάσταση (προπαιτούμενο για την αδειοδότηση των σταθμών κεραιών).
- Ελέγχει τις περιβαλλοντικές μελέτες και εκδίδει τη σύμφωνη γνώμη της (επίσης προπαιτούμενο για την αδειοδότηση των σταθμών κεραιών).
- Διενεργεί επί τόπου μετρήσεις, προκειμένου να διαπιστωθεί η συμμόρφωση με τα θεσπισμένα όρια έκθεσης του κοινού σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.
- Μεριμνά για την πραγματοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων κατάρτισης του προσωπικού όλων των ενδιαφερομένων φορέων σε θέματα προστασίας του κοινού από ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες.

Η ίδια η ΕΕΑΕ δεν αδειοδοτεί τις εγκαταστάσεις εκπομπής ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, αλλά συνεργάζεται με την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), τις περιφέρειες και άλλους εμπλεκόμενους στο σύστημα αδειοδότησης φορείς.
kathimerini.gr