Ψεύτικα ηφαίστεια, γιγάντια κάτοπτρα χώρου, ωκεανοί από
ρινίσματα σιδήρου… Μία από αυτές τις ιδέες μπορεί να σώσει τον πλανήτη
μας από τις χειρότερες επιπτώσεις της υπερθέρμανσης – ή να τον
καταστρέψει.
Ο Memphis Barker γράφει για την εξέλιξη της γεωμηχανικής – και το χάσμα που έχει ανοίξει στην επιστημονική κοινότητα.
Πριν από δύο χρόνια, σε ένα εγκαταλελειμμένο αεροδρόμιο του Νόρφολκ,
μια μικρή ομάδα επιστημόνων ετοιμαζόταν να αναλάβει ένα από τα πιο
αμφιλεγόμενα πειράματα στη βρετανική επιστημονική ιστορία. Απαιτούσε
λίγο εξοπλισμό: ένα πιεστικό πλύσης, 1χλμ από υδραυλικούς σωλήνες και
ένα αερόστατο 8 μέτρων – είτε που είχαν αγοράσει ή δανειστεί. Ένα
φορτηγό ήταν έτοιμο.
Μόλις σηκωνόταν στον αέρα, το κατευθυνόμενο αερόστατο θα ψέκαζε 120
λίτρα λεπτών σταγονιδίων νερού στον ουρανό της Ανατολικής Αγγλίας, σε
μια δοκιμαστική μικρογραφία για ένα πολύ μεγαλύτερο σύστημα, που τελικά
θα αντλούσε σωματίδια χημικών για να αντανακλούν το φως του ήλιου και
έτσι, υπολόγισαν οι επιστήμονες, θα κρύωνε τον πλανήτη. Ήταν μια
βαρυσήμαντη ημέρα.
Η γεωμηχανική – όπως ορίσθηκε από τη Royal Society το 2009 – είναι η
μεγάλης κλίμακας, τεχνολογική χειραγώγηση του κλίματος (μερικοί το
αποκαλούν «hacking του πλανήτη»). Έπειτα από δεκαετίες στη θεωρία, η
ομάδα του Cambridge επρόκειτο να είναι η πρώτη στη Δύση που θα έβγαζε
την έρευνα σε εξωτερικό χώρο. Όμως, λίγο πριν από την απογείωση, το
εγχείρημα ματαιώθηκε.
Φοβήθηκαν ότι δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε ποιος θα μπορούσε να
χρησιμοποιήσει την έρευνά τους, ή με ποιο τρόπο και η ομάδα
Στρατοσφαιρικής Έγχυσης Σωματιδίων για τη Μηχανική του Κλίματος (Spice)
δεν ήθελε να ανοίξει μια πόρτα που ίσως να ήταν αδύνατο να κλείσει.
Λίγα έχουν αλλάξει σε πρακτικό επίπεδο από το 2011. Το αερόστατο της
Spice έχει αποσταλεί πίσω στους ιδιοκτήτες του. Το πιεστικό πλύσης
επέστρεψε στην πλύση αυτοκινήτων. Ωστόσο, από τα τέλη του περασμένου
μήνα, η προοπτική της γεωμηχανικής έχει ρίξει βαριά τη σκιά της πάνω
στον κόσμο των περιβαλλοντικών αγωνιστών και των επιστημόνων του
κλίματος.
Στις 27 Σεπτεμβρίου, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του
Κλίματος (IPCC), η πιο σεβαστή αρχή του κόσμου σχετικά με την
υπερθέρμανση του πλανήτη, αναγνώρισε για πρώτη φορά την ανάγκη να
θεωρηθεί ως ένα όπλο κατά της αύξησης της θερμοκρασίας.
Περίπου κάθε έξι χρόνια, η IPCC παρουσιάζει τις τελευταίες
επιστημονικές ανακαλύψεις σχετικά με το κλίμα σε απλή γλώσσα, έτσι ώστε
να είναι κατανοητές από τους πολιτικούς σε ολόκληρο τον κόσμο και να
βασίσουν τις πολιτικές τους σε ακριβείς πληροφορίες όσον αφορά την
επίδραση από την άνοδο της θερμοκρασίας στην ανθρωπότητα. Η έκθεση του
2013 εδραίωσε την πεποίθηση ότι ο άνθρωπος είναι η κύρια αιτία της
αύξησης της θερμοκρασίας, με βεβαιότητα έως 95 τοις εκατό.
Αναγνώρισε ότι ο ρυθμός αύξησης της επιφανειακής θερμοκρασίας είχε
επιβραδυνθεί τα τελευταία 15 χρόνια – αλλά ανακοίνωσε ότι η
υπερθέρμανση συνεχίζεται αμείωτη στους ωκεανούς και κατέστησε σαφές ότι
οι βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις δεν αντανακλούν τις μακροπρόθεσμες
τάσεις.
Η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι
προβλεπόταν. Οι πάγοι λιώνουν πολύ πιο γρήγορα. Είναι «πολύ πιθανό» ότι
τα ακραία καιρικά φαινόμενα σύντομα θα γίνουν πιο τακτικά. Και αυτό που
κάνουμε τώρα, ανέφερε η IPCC, είναι «μη αναστρέψιμο σε ένα
χρονοδιάγραμμα πολλών αιώνων έως και χιλιετίας».
Μετά τον κατακλυσμό των κακών ειδήσεων, ήρθε η πρώτη αναφορά της
γεωμηχανικής. Η τεχνολογία έχει συζητηθεί στην τελευταία παράγραφο της
έκθεσης, με έναν έντονα επιφυλακτικό τόνο: «Η μοντελοποίηση δείχνει ότι
[ορισμένοι μέθοδοι γεωμηχανικής] αν είναι πραγματοποιήσιμοι, έχουν τη
δυνατότητα να αντισταθμίσουν ουσιαστικά την παγκόσμια αύξηση της
θερμοκρασίας».
Μετά τη δημοσίευση της έκθεσης, ο επιστημονικός σύμβουλος της Ένωσης
για την κλιματική αλλαγή, David MacKay, ζήτησε περισσότερες επενδύσεις
στην έρευνα και την ανάπτυξη. «Θεωρώ ότι πρόκειται για μια δημόσια
προτεραιότητα μακροπρόθεσμα», είπε και πολλοί άρχισαν να
πανικοβάλλονται.
Οι τεχνολογίες γεωμηχανικής είναι το υλικό στις ταινίες καταστροφής
του Χόλιγουντ. Οι ερευνητές έχουν προτείνει την αποστολή μιας
γιγαντιαίας γυάλινης ομπρέλας στο διάστημα για να αντανακλά το φως, την
έκρηξη τεχνητών ηφαιστείων, ή τον ψεκασμό με θειικών αερολυμάτων στην
στρατόσφαιρα, τη διάλυση βουνών και τη ρήψη των υπολειμμάτων στη θάλασσα
και, κάτι λιγότερο δραματικό ίσως, το γέμισμα του ωκεανού με ρινίσματα
σιδήρου για την τόνωση των φυκιών.
«Οι άνθρωποι έχουν δίκιο που επαναστατούν και ανησυχούν», λέει ο
Matthew Watson, επικεφαλής της Spice. «Αυτό είναι καλό. Δεν θα πρέπει να
ακούγεται εύκολο. Εάν γίνει αυτό, θα είναι η σαφέστερη ένδειξη ότι
έχουμε αποτύχει ως πλανητικοί αγωνοδίκες».
Ήδη, έχει δημιουργηθεί ένα κίνημα διαμαρτυρίας. Στα τέλη του
Αυγούστου, μια ανομοιογενής ομάδα διαδηλωτών που θεωρούν ότι μας
ψεκάζουν διαδήλωσε έξω από την Downing Street, κρατώντας πλακάτ με
φωτογραφίες του βρώμικου ουρανού και φωνάζοντας συνθήματα όπως, «Ο
καιρός μας είναι κατασκευασμένος».
Πιστεύουν ότι η κυβέρνηση άρχισε να χειρίζεται το κλίμα πριν από
χρόνια, μέσα από τις εξατμίσεις των αεροπλάνων. (Κάποιος είπε ότι ο
μόνος λόγος που ο ουρανός ήταν μπλε και καθαρός εκείνη την ημέρα ήταν
επειδή η κυβέρνηση τον είχε κάνει έτσι). Αλλά ο φόβος των
συνωμοσιολόγων είναι κοινός και σε ένα πιο ορθολογικό επίπεδο, από τους
επιστήμονες όσο και του περιβαλλοντικούς ακτιβιστές, για λόγους που
ανάγονται πίσω στον πόλεμο του Βιετνάμ.
Μεταξύ 1967 και 1972, η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ διεξήγαγε την
«Επιχείρηση Ποπάι», την πρώτη χρήση του καιρού ως μέσο πολέμου. Σχεδόν
3.000 πτήσεις εστάλησαν στον ουρανό πάνω από τον Διάδρομο Χο Τσι Μινγκ,
όπου τα αεροπλάνα έσπερναν σύννεφα με σωματίδια ιωδιούχου αργύρου,
προκαλώντας καταιγίδες και την επέκταση της εποχής των μουσώνων.
Ο «Ποπάι» οδήγησε το στρατηγικό πέρασμα σε ένα τέλμα – και προκάλεσε
τον αποτροπιασμό της διεθνούς κοινότητας. Το 1977, η συνθήκη Enmod
(Environmental Modification Convention) απαγόρευσε τις παρεμβάσεις σε
καιρικές συνθήκες εν καιρώ πολέμου.
Από τη δήλωση της IPCC, το φάντασμα της Enmod έχει χρησιμοποιηθεί
ξανά. «Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ θα πρέπει να την ξαναδιαβάσει», λέει ο
Jim Thomas της ομάδας ETC , μια οργάνωση που υποστηρίζει τη βιώσιμη
ανάπτυξη. «Πρέπει να αρχίσουμε να εφαρμόζουμε πραγματικούς φραγμούς στη
γεωμηχανική.
«Η ομάδα δράσης για την Διάβρωση, την Τεχνολογία και τη Συγκέντρωση
θεωρεί κάθε τεχνολογική λύση για την αλλαγή του κλίματος ως «επικίνδυνη
απόσπαση της προσοχής», η οποία αποσπά την προσοχή από τις συμβατικές
μεθόδους μείωσης των εκπομπών CO2, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Το νεύμα προς τη γεωμηχανική στην έκθεση του IPCC, υποστηρίζει ο
Thomas, είναι αρκετό για να δώσει στους ρυπαίνοντες άδεια να συνεχίσουν
όπως και πριν, περιμένοντας μια τεχνολογική μαγική σφαίρα που μπορεί να
μην φτάσει ποτέ. Πρέπει να υπάρχει ένα «μορατόριουμ» για την έρευνα,
ακόμα και στο εργαστήριο, υποστηρίζει.
Εκτός από αυτό το κρίσιμο σημείο, η γραμμή μεταξύ των υποστηρικτών
της γεωμηχανικής και εκείνων που θέλουν να απαγορευτεί είναι εκπληκτικά
λεπτή. Και τα δύο στρατόπεδα συμφωνούν σε μεγάλο βαθμό ότι η καύση
λιγότερων ορυκτών καυσίμων είναι η πρώτη προτεραιότητα.
Ενώ κάποιοι επιστήμονες πιστεύουν ότι πρέπει η γεωμηχανική να
αντιμετωπίσει την καταστροφή, αποτελούν μια μειοψηφία. Ένας από αυτούς, ο
Ρώσος Γιούρι Ίσραελ, πραγματοποίησε ένα πείραμα θειικό αεροζόλ το 2009.
Ένας άλλος ο Ρας Τζορτζ, πέταξε 100 τόνους θειικού σιδήρου στα ανοικτά
των ακτών του Καναδά το 2012.
Ήταν μια εκκεντρική έρευνα, όπως αυτή της ομάδας Spice. Η γεωμηχανική
είναι «η λάθος απάντηση» , λέει ο Μάθιου Γουάτσον της Spice, ο οποίος
έχει blog με το ψευδώνυμο Reluctant Geoengineer (απρόθυμος της
γεωμηχανικής). «Η σωστή απάντηση είναι η απαλλαγή από το διοξείδιο. Αλλά
αυτό παίρνει πολύ χρόνο και δεν συμβαίνει αυτή τη στιγμή».
Από τα μοντέλα υπολογιστών, γνωρίζουμε κάτι για το πώς η γεωμηχανική
θα μπορούσε να είναι η λάθος απάντηση. Ο ψεκασμός μεγάλης ποσότητας
θειικών αερολυμάτων στην στρατόσφαιρα, για παράδειγμα, θολώνουν την
παρουσία του δίσκου του ήλιου.
Τα σχέδια για βροχόπτωση θα μπορούσαν επίσης να ξεφύγουν όσον αφορά
το στρώμα του όζοντος. Τα ρινίσματα σιδήρου στη θάλασσα θα μπορούσανε
κάλλιστα να σκοτώσουν στρώματα θαλάσσιας ζωής.
Εξίσου τρομακτικές είναι και οι γεωπολιτικές επιπτώσεις. Ο Steve
Rayner, ο οποίος συν – διευθύνει το πρόγραμμα γεωμηχανικής της Οξφόρδης,
χρησιμοποιεί το παράδειγμα της σύγκρουσης Ινδίας- Πακιστάν. Σε
περίπτωση που η Ινδία ρίξει θειικά αερολύματα στην στρατόσφαιρα και αυτά
τα αερολύματα διαταράξουν τους μουσώνες της Ασίας, το Πακιστάν θα
μπορούσε να κατηγορήσει τον παλιό εχθρό του για οποιαδήποτε πλημμύρα.
Οι πιθανότητες πολέμου, σημειώνει ο Rayner, κλιμακώνονται γρήγορα.
Για το λόγο αυτό η ομάδα του αποφεύγει την πρακτική έρευνα και έχει,
προς το παρόν, επικεντρωθεί αποκλειστικά σε θέματα διακυβέρνησης. «
Δεν είμαι ούτε υπέρ ούτε κατά της γεωμηχανικής», λέει.
«Πρέπει να αποκτήσουμε μια καλύτερη άποψη για τις επιπτώσεις και να
βρούμε έναν τρόπο να διασφαλίσουμε ότι η έρευνα διεξάγεται με
υπευθυνότητα». Μια παρόμοια άποψη συμμερίζονται οι περισσότεροι
ερευνητές γεωμηχανικής. Σε ένα πράγμα μόνο γίνονται επιθετικοί: όπως
έχουν τα πράγματα, δεν κάνουμε αρκετά για να μειώσουμε την απειλή της
υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Είναι «πέραν κάθε αισιοδοξίας», λέει ο Rayner, να ελπίζουμε ότι οι
συνθήκες όπως αυτή των Ηνωμένων Εθνών το 2009 για την αλλαγή του
κλίματος θα σταθεροποιήσουν την επίδρασή μας στο κλίμα σε επίπεδο κάτω
από το 2C – ο δεδηλωμένος στόχος της σύμβασης και ένα νούμερο πέραν του
οποίου οι περιβαλλοντικές καταστροφές θα μπορούσαν να γίνουν κανόνας και
όχι εξαίρεση.
Και υπάρχουν πάρα πολλές γεωπολιτικές προεκτάσεις: ένα χωριό στην
Αλάσκα στα πρόθυρα της «εξαφάνισης» από την άνοδο της στάθμης της
θάλασσας έχει καταθέσει ήδη αγωγή 400 εκατ. δολαρίων εναντίον εταιρειών
πετρελαίου και άνθρακα.
Η αποτυχία να επιβραδύνουμε την κλιματική αλλαγή, λέει ο Watson, θα
βλάψει περισσότερο τα έθνη που ευθύνονται λιγότερο. Η Βρετανία θα μπορεί
να παρακολουθεί τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής για τα επόμενα 50
χρόνια. Το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και η Τζαμάικα είναι λιγότερο πιθανό
να έχουν αυτή την πολυτέλεια.
Πέντε σχέδια γεωμηχανικής που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν:
Στρατοσφαιρικά αερολύματα
Η θερμότητας θα μπορούσε να σταματήσει από το να φτάσει στην
ατμόσφαιρα της Γης, με την αντανάκλαση μερικών από τις ακτίνες του ήλιου
πίσω στο διάστημα. Οι ηφαιστειακές εκρήξεις, οι οποίες απελευθερώνουν
μια τεράστια ποσότητα θειικών σωματιδίων, έχουν οδηγήσει σε περιόδους
ψύξης: μετά την έκρηξη του ηφαιστείου Pinatubo το 1991 σημειώθηκε
παγκόσμια πτώση της θερμοκρασίας από ½ C για 18 μήνες.
Μειονεκτήματα: Αν και αυτή θα είναι μια από τις ταχύτερα
διορθώσεις στην υπερθέρμανση του πλανήτη, είναι επίσης μεταξύ των πιο
επικίνδυνων. Οι παγκόσμιες καιρικές συνθήκες θα μπορούσαν να επηρεαστούν
σημαντικά.
Πρακτικότητα : 5/10
Διαστημική αντανάκλαση
Η συναρμολόγηση ενός γιγαντιαίου γυάλινου σκίαστρου στο διάστημα
που θα έμπαινε στη συνέχεια σε τροχιά θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει ένα
μικρό ποσοστό των ακτινών του ήλιου, σύμφωνα με τον αστρονόμο Roger
Angel. Ισχυρίζεται ότι μια μείωση κατά 2 τοις εκατό στην ακτινοβολία του
ήλιου που θα έφθανε στη Γη θα μπορούσε να κάνει πλανήτη πιο εύχρηστο.
Μειονεκτήματα: οι αστεροειδείς, κατά κύριο λόγο. Οι δίσκοι από
γυαλί θα είναι ευάλωτοι στα διαστημικά σκουπίδια και η συντήρηση μιας
«διαστημικής ομπρέλας» απαιτεί χρόνο, εμπειρία και χρήμα.
Πρακτικότητα : 4/10
Λίπανση στους ωκεανούς
Ρίχνοντας ρινίσματα σιδήρου στον ωκεανό μπορεί να δημιουργηθεί
πλαγκτόν που απορροφά άνθρακα. Το πλαγκτόν στη συνέχεια βγάζει το CO2
στην επιφάνεια, στη συνέχεια το παρασύρει μαζί του στον πυθμένα του
ωκεανού μετά το θάνατο, δημιουργώντας «καταβόθρες άνθρακα».
Μειονεκτήματα: χρειάζεται πολύ χρόνο για συγκριτικά μικρή
επίδραση και οι επιπτώσεις στη θαλάσσια ζωή θα μπορούσαν να είναι
καταστροφικές. Όπου ανθίζει πλαγκτόν και περιέχονται πηγές νερού, τα
ψάρια μπορούν να πάθουν ασφυξία. Η λίπανση των ωκεανών θα μπορούσε
επίσης να προκαλέσει οριακή οξίνιση.
Πρακτικότητα: 2/10
Τεχνητά δέντρα
Η τεχνολογία για την απομάκρυνση CO2 από τον αέρα υπάρχει ήδη. Ο
Klaus Lackner του Earth Institute του Πανεπιστημίου Κολούμπια έχει
αναπτύξει μηχανές που μπορεί να εξαγάγουν 1.000 φορές περισσότερο CO2
την ημέρα από την ατμόσφαιρα από ένα φυσικό δέντρο. Η οικοδόμηση των
δομών αυτών σε όλο τον κόσμο θα μπορούσε να ενισχύσει τη φύση.
Μειονεκτήματα: Υψηλό κόστος: τα μέτρα άμεσης σύλληψης του αέρα
όπως αυτό θα κοστίσουν τουλάχιστον 600 δολάρια ανά τόνο CO2 που
αφαιρείται.
Πρακτικότητα : 6/10
Αναδάσωση
Η φύτευση αληθινών δέντρων έχει το αισθητικό πλεονέκτημα της
δημιουργίας δασών και θα ικανοποιήσει όσους πιστεύουν ότι η
«μηχανοποίηση» του κλίματος είναι τρέλα. Βάφοντας τις στέγες των σπιτιών
λευκές ή καλύπτοντας μέρη της ερήμου με ανακλαστικό υλικό, θα μπορούσε
επίσης να στείλει πίσω την ανεπιθύμητη ακτινοβολία.
Μειονεκτήματα: οι
γεωμηχανικοί υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος ήδη έχει μηχανοποιήσει το
κλίμα με τη ρύπανση από τα ορυκτά καύσιμα. Επίσης, οι μέθοδοι αυτές και
μόνο δεν θα είναι αρκετές για να αποφευχθούν τα χειρότερα της κλιματικής
αλλαγής.
Πρακτικότητα: 1/10
Τα ξημερώματα της Κυριακής 27 Οκτωβρίου 2013 στις 4:00 τα ρολόγια θα γυρίσουν μια ώρα πίσω και θα δείξουν 3:00.
Τόσο
από κοινωνικής όσο και από ιατρικής άποψης το ροχαλητό είναι δυνατόν να
οδηγήσει σε προβληματικές καταστάσεις και κυρίως στις περιπτώσεις
εκείνες που οδηγεί σε αποφρακτική υπνική άπνοια
Η
μπουκωμένη μύτη είναι από τα πιο βασανιστικά προβλήματα της
καθημερινότητας. Μάλιστα, όταν διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα,
επιδρά στον ύπνο, στις κοινωνικές σχέσεις, στην εργασιακή απόδοση και
στον ψυχισμό. Πού οφείλεται, όμως, και πώς αντιμετωπίζεται;
