Πόσοι τύποι κατάθλιψης υπάρχουν; Μάθε να αναγνωρίζεις τα συμπτώματα

Από την επιστημονική ομάδα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου για την Ψυχική Υγεία ΕΠΙΨΥ

Ενδογενής Κατάθλιψη

Η ενδογενής κατάθλιψη (όρος που αντιστοιχεί αδρά στη μείζονα κατάθλιψη) θεωρείται ότι προκαλείται από βιολογικούς, κυρίως, συντελεστές, χωρίς να επιδρούν σαφή και ευδιάκριτα εκλυτικά αίτια από το περιβάλλον (αναδύεται από μέσα). Το βάθος της κατάθλιψης είναι μεγάλο και κυριαρχούν τα συμπτώματα από τη σωματική σφαίρα (βιολογικά), όπως οι διαταραχές του ύπνου, της όρεξης κ.λ.π.

Μελαγχολία

Όρος συγγενής με την ενδογενή κατάθλιψη. Το βάθος της κατάθλιψης είναι μεγάλο και γίνεται εντονότερο τις πρωινές ώρες. Συνοδεύεται άλλοτε από άγχος ή ψυχοκινητική ανησυχία και άλλοτε από ψυχοκινητική επιβράδυνση. Ο ασθενής νιώθει γεμάτος ενοχές, δεν απολαμβάνει δε χαίρεται με τίποτα και αδιαφορεί για τις καθημερινές του δραστηριότητες. Την κλινική εικόνα συμπληρώνουν σωματικά συμπτώματα όπως διαταραχές του ύπνου (πρώιμη αφύπνιση), της όρεξης και της σεξουαλικής διάθεσης.

Ψυχωσική Κατάθλιψη

Στο 10% των καταθλιπτικών ασθενών εμφανίζονται παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις με περιεχόμενο που προσδιορίζεται και χρωματίζεται, συνήθως, από το καταθλιπτικό συναίσθημα. Ο ασθενής, δηλαδή, μπορεί να πιστεύει ότι είναι ένοχος, αμαρτωλός, ότι αξίζει να τιμωρηθεί και ότι σύντομα θα οδηγηθεί σε ανυπόφορες συνθήκες εξαθλίωσης, ακόμη και στο θάνατο. Θεωρεί τον εαυτό του υπεύθυνο για μελλοντικές καταστροφές, που προβλέπει ότι θα συμβούν στον ίδιο, στην οικογένειά του και στην ανθρωπότητα ολόκληρη.

Λανθάνουσα Κατάθλιψη

Λανθάνουσα ονομάζεται η κατάθλιψη που δε φανερώνεται με τα χαρακτηριστικά για τη νόσο συμπτώματα αλλά επιλέγει για να εκφραστεί μια ποικιλία συμπτωμάτων, τα οποία συχνά παραπλανούν τους μη ειδικούς ιατρούς. Ακόμη και οι ειδικοί ιατροί πρέπει να επιδείξουν επιμονή, υπομονή και επιδεξιότητα στη διαγνωστική διερεύνηση, ώστε να αποκαλυφθεί πίσω από τα προσωπεία το ζοφερό πρόσωπο της κατάθλιψης.

Στην κλινική εικόνα άλλοτε δεσπόζουν τα διάχυτα και άτυπα σωματικά ενοχλήματα, όπως κεφαλαλγίες, πόνοι στον κορμό και τα άκρα κλπ., άλλοτε κυριαρχεί η έκπτωση των ανώτερων γνωσιακών λειτουργιών (π.χ. διαταραχές στη μνήμη, τη συγκέντρωση κ.α.), άλλοτε προέχουν οι διαταραχές του ύπνου και της όρεξης.

Όταν το τρίπτυχο: κακή επίδοση στο σχολείο, παραπτωματική συμπεριφορά και σεξουαλική ασυδοσία εμφανίζεται στην εφηβική ηλικία, θεωρείται καταθλιπτικό ισοδύναμο. Κάποιες φορές, όχι μόνο απουσιάζει το καταθλιπτικό συναίσθημα, αντιθέτως οι ασθενείς εμφανίζονται 'χαρούμενοι' (Γελανή ή Γελαστή κατάθλιψη).

Η λανθάνουσα κατάθλιψη αναφέρεται στη βιβλιογραφία ως συγκαλυμμένη κατάθλιψη ή κατάθλιψη με προσωπίδα-μάσκα (μασκαρεμένη ή μεταμφιεσμένη κατάθλιψη), καταθλιπτικό ισοδύναμο, περιφερική κατάθλιψη, κατάθλιψη χωρίς κατάθλιψη ή ασυναισθηματική κατάθλιψη. Η ασυναισθηματική κατάθλιψη εμφανίζεται σε άτομα με μεθοριακή διαταραχή προσωπικότητας, έναν τύπο προσωπικότητας που χαρακτηρίζεται από συναισθηματική αστάθεια, συγκρουσιακές διαπροσωπικές σχέσεις, παρορμητική και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, και εκδηλώνεται κυρίως με αισθήματα κενού ή ανίας.

Άτυπη Κατάθλιψη

Στην άτυπη κατάθλιψη εμφανίζονται αντεστραμμένα τα συνήθη βιολογικά συμπτώματα της νόσου (π.χ. υπερυπνία αντί για αϋπνία, βουλιμία αντί για ανορεξία). Ο ασθενής κουράζεται εύκολα, αισθάνεται μεγάλη αδυναμία και ατονία, κατακλύζεται από άγχος και φοβίες, αλλά η διάθεσή του βελτιώνεται όταν προκύπτουν θετικά και ευχάριστα γεγονότα.

Υποστροφική Κατάθλιψη

Εμφανίζεται στην ηλικία της λεγόμενης «υποστροφής» (45-60 ετών) και στην κλινική εικόνα δεσπόζει -πέραν του έντονου καταθλιπτικού συναισθήματος- το βασανιστικό άγχος. Ο ασθενής αδυνατεί να καθίσει, να σταθεί ακίνητος, βηματίζει συνεχώς βογκώντας και αναστενάζοντας, συστρέφοντας τις παλάμες του και τραβώντας τα μαλλιά της κεφαλής του (ψυχοκινητική ανησυχία).

Πένθος

Το πένθος είναι μια φυσιολογική αντίδραση που εκλύεται από την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Πολλές φορές, όμως, τα όρια ανάμεσα στο πένθος και την κατάθλιψη είναι ασαφή, διότι, εκτός από το καταθλιπτικό συναίσθημα, το πένθος συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα (θυμός, άρνηση της απώλειας, ιδέες ενοχής, διαταραχές του ύπνου και της όρεξης), που απαντώνται και στην κατάθλιψη. Στο πένθος, ωστόσο, όταν το άτομο κατηγορεί τον εαυτό του (αυτομομφή), η ενέργεια αυτή αναφέρεται στην απώλεια του αγαπημένου προσώπου, ενώ στην κατάθλιψη μειώνεται συνολικά η αυτοεκτίμησή του.

Το έντονο καταθλιπτικό συναίσθημα στο πένθος -σε αντίθεση με την κατάθλιψη- διαρκεί λιγότερο (συνήθως μετά από δύο μήνες αρχίζει να υποχωρεί) και η συνολική λειτουργικότητα του ατόμου δεν παραβλάπτεται τόσο πολύ, όπως στην κατάθλιψη.

Όταν το πένθος εκτείνεται τόσο, ώστε το άτομο να μην μπορεί να το ελέγξει και να μην μπορεί να λειτουργήσει σε διάφορους τομείς της ζωής του και παραμένει στην ίδια κατάσταση χωρίς να φτάνει προοδευτικά στην επίλυσή του, τότε το πένθος γίνεται «περιπεπλεγμένο» και απαιτεί αντιμετώπιση όμοια με αυτή της κατάθλιψης.

Προεμμηνορρυσιακή Δυσφορική Διαταραχή

Χαρακτηρίζεται από συμπτώματα που εμφανίζονται στις γυναίκες στο δεύτερο μισό του κύκλου (ωχρινική φάση), συνήθως 5-7 μέρες πριν την έμμηνο ρύση και εξαφανίζονται 1-2 μέρες μετά την έλευσή της.

Στο 40% των γυναικών τα συμπτώματα είναι ήπια, ενώ στο 2-10% ιδιαίτερα βασανιστικά. Η διαταραχή, στην αιτιολογία της οποίας εμπλέκονται οι ορμονικές μεταβολές που συνδέονται με τον εμμηνορρυσιακό κύκλο, εκφράζεται με σωματικά συμπτώματα, αλλαγές στη διάθεση και τη συμπεριφορά.

Τα πιο συνηθισμένα είναι η ευμεταβλητότητα της διάθεσης, η ευερεθιστότητα, η ευσυγκινησία, το άγχος, το μειωμένο ενδιαφέρον για δραστηριότητες, η εύκολη κόπωση και η δυσχέρεια στη συγκέντρωση. Η όρεξη αυξάνεται, κυρίως η επιθυμία για τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες, το στήθος διογκώνεται, πρήζονται τα πόδια και συχνά εμφανίζονται κεφαλαλγίες.

Μανιοκατάθλιψη

Κατάθλιψη στα πλαίσια της Διπολικής Συναισθηματικής Διαταραχής (Μανιοκατάθλιψη)

Τα καταθλιπτικά επεισόδια που εμφανίζονται στην πορεία της Διπολικής Συναισθηματικής Διαταραχής έχουν τα χαρακτηριστικά του Μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου. Στη μονοπολική κατάθλιψη, όμως, επαναλαμβάνονται στερεότυπα οι καταθλιπτικές φάσεις, ενώ στην Διπολική Διαταραχή (Μανιοκατάθλιψη) εναλλάσσονται φάσεις κατάθλιψης με φάσεις μανίας.