Συχνά, μαθαίνουμε για τη σχιζοφρένεια ή για κάποιον που νοσεί, από την επικαιρότητα. Η σχιζοφρένεια είναι μία από τις ασθένειες του ευρύτερου φάσματος της ψύχωσης.
Η ψύχωση είναι μια πνευματική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από την απώλεια της επαφής με την πραγματικότητα, την αποδιοργάνωση της προσωπικότητας και την παραληρητική αλλοίωση του βιώματος.
Από την επιστημονική ομάδα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης
Η ψύχωση περιλαμβάνει:
- τη σχιζοφρένεια
- την παράνοια
- τα χρόνια παραληρητικά σύνδρομα και
- τη μανιοκατάθλιψη
Θα μιλήσουμε για τη σχιζοφρένεια, επειδή είναι αρκετά συχνή, αλλά και γιατί τα κύρια γνωρίσματα της εμφάνισής της συναντώνται ως συμπτώματα και σε άλλες ψυχώσεις.
Η σχιζοφρένεια είναι μια χρόνια ψυχική πάθηση. Εμφανίζεται με συχνότητα στατιστικά μεγαλύτερη από την νόσο του Alzheimer ή από το σακχαρώδη διαβήτη. Πλήττει, περίπου, το 1% του συνόλου του νεανικού πληθυσμού 15 - 30 ετών.
Αιτιολογία
Η σχιζοφρένεια είναι μια ασθένεια που υπάρχει σε όλες τις κουλτούρες, σε όλες τις φυλές. Παρ’ ότι έχουν γίνει και γίνονται πάρα πολλές έρευνες, δε γνωρίζουμε, ακόμη την αιτιολογία της.
Οι έρευνες χωρίζονται σε δύο μέρη:
αυτές που ασχολούνται με τις οργανικές αιτίες, σε ανατομικό και βιοχημικό επίπεδο και
αυτές που ερευνούν τα ψυχικά ή και τα κοινωνικά αίτια.
Σήμερα, γνωρίζουμε ότι οι μελέτες και των δύο πλευρών, αν και συχνά παρουσιάζονται ως αντίθετες, συμβάλλουν στην αποκάλυψη της αλήθειας, διότι τόσο ανατομικοί, όσο και κοινωνικοί παράγοντες εμπλέκονται στην αιτιολογία της σχιζοφρένειας. Ωστόσο, δε γνωρίζουμε, ακόμη, τη σημαντικότητα της συμβολής καθενός εκ των παραγόντων στην εμφάνιση της νόσου.
Η σχιζοφρένεια παραμένει ακόμα μια ασθένεια υπό εξερεύνηση.
Γνωρίζουμε ωστόσο κάποιους απ’ τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση των συμπτωμάτων, όπως π.χ. τα ναρκωτικά.
Ναρκωτικά: πόρτα εισόδου στη σχιζοφρένεια.
Λανθασμένες αντιλήψεις για την ψυχική ασθένεια
Στην Ελλάδα, όπως και αλλού, η ασθένεια, γενικά, θεωρείται ως κάτι που δε βρίσκεται μέσα στη φύση. Στις βιομηχανικές χώρες, ο επιστημονικός λόγος κυριαρχεί και τέτοιες αντιλήψεις έχουν σχεδόν αποδυναμωθεί, αν και δεν έχουν εντελώς εκλείψει (κυρίως στις αγροτικές περιοχές).
Στην Ελλάδα, αντίθετα, κυριαρχεί η αντίληψη, που θέτει την αρρώστια έξω από μας. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ακόμη ξεματιάσματα, εξορκισμούς ακόμη και μάγια για να «γιατρέψουν» την ασθένεια. Έχουν δυσκολία να δεχθούν την αλληλεπίδραση σώματος και ψυχής και, κυρίως, επιμένουν να αγνοούν ότι όπως νοσεί το σώμα, νοσεί και η ψυχή.
Αυτές οι αντιλήψεις έχουν ως αποτέλεσμα να θεωρούν αρκετοί άνθρωποι την ψυχική νόσο ως κάτι «κακό», που έρχεται από έξω. Λένε: «τον κατέλαβε ό εξ’ από δω», «ήταν γραφτό του, το τυχερό του» κ.ά.
Πολλές, λοιπόν, είναι οι οικογένειες που δεν αντιμετωπίζουν την ασθένεια με την επιστήμη και είτε κρύβουν τον άρρωστο, είτε πιστεύουν στη λύση από θαύμα. Θεωρούν την ψυχική νόσο μίασμα και όχι ασθένεια, που μπορεί να αντιμετωπιστεί από τους ειδικούς και με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.
Η σχιζοφρένεια είναι μια ασθένεια, που πλήττει τόσο τους άντρες, όσο και τις γυναίκες.
Πολλοί πιστεύουν πως η σχιζοφρένεια είναι κληρονομική. Όπως είπαμε, υπάρχουν πολλοί παράγοντες, που εμπλέκονται στην αιτιολογία της ασθένειας αυτής. Ορισμένοι απ’ αυτούς μπορεί να είναι γενετικοί, όμως, δεν είναι αρκετοί για να αποδώσουμε τα αίτια εξ’ ολοκλήρου σ’ αυτούς.
Οι ασθενείς που πάσχουν από σχιζοφρένεια δεν είναι επικίνδυνοι. Όμως, μερικοί εξ αυτών μπορεί να παρουσιάσουν μια βίαιη αντίδραση όταν νιώσουν πως απειλούνται. Πρόκειται για εύθραυστους νέους ή νέες, που υπήρξαν θύματα βίαιης συμπεριφοράς από το περιβάλλον τους.
Τέλος, κάποιοι πιστεύουν, ότι η εναλλακτική ιατρική μπορεί να θεραπεύσει τις ψυχώσεις. Επειδή, όμως, η χρήση εναλλακτικών φαρμάκων είναι πρόσφατη και δεν έχουν χρησιμοποιηθεί σε μεγάλο πληθυσμό ασθενών, σε αντίθεση με τα χημικά σκευάσματα, πριν τα εμπιστευθείτε είναι καλύτερο να απευθυνθείτε στο γιατρό σας.
Οδηγίες για το κοντινό περιβάλλον
Η οικογένεια ή το κοντινό περιβάλλον μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην πορεία της ασθένειας. Είτε βοηθητικό, για την καλυτέρευση των συνθηκών διαβίωσης του ασθενούς και της πορείας της ασθένειας, είτε αρνητικό, συμμετέχοντας στον κοινωνικό του στιγματισμό και στην επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Το περιβάλλον, στη σχιζοφρένεια και γενικότερα στις άλλες ψυχώσεις, παίζει σημαντικό ρόλο και φέρει μέρος της ευθύνης για την πορεία του ασθενούς.
Ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για μια σοβαρή ασθένεια, όπου στις φάσεις κρίσης, ο ασθενής χάνει τον έλεγχο του εαυτού του.
Οι κρίσεις είναι πιο συχνές στην αρχή της ασθένειας, ενώ με την πάροδο του χρόνου αραιώνουν. Παρ’ όλα αυτά, το άτομο θα χρειάζεται να βρίσκεται σε θεραπεία (φαρμακευτική και ψυχοθεραπευτική) σχεδόν σε όλη
τη διάρκεια της ζωής του.
Γενικά, θεωρούμε, πως η ασθένεια, για το 25% των ασθενών, είναι σε ύφεση, δηλαδή, οι ασθενείς αυτοί έχουν μια σχεδόν φυσιολογική ζωή, εφ’ όσον βρίσκονται σε τακτική θεραπευτική παρακολούθηση. Ένα 50% των ασθενών καλυτερεύει μερικώς, παρόλο που ακολουθεί τακτική θεραπεία, ενώ, τέλος,
το 25% αυτών υποφέρει σταθερά.
Παρ’ όλο που τα φάρμακα βοηθούν στην ύφεση των συμπτωμάτων, δεν μπορούν να βοηθήσουν στο να αποδεχθεί ο ασθενής τις εσωτερικές δυσκολίες, καθώς και τις σχέσεις του, στο παρελθόν και το παρόν, με το κοντινό του περιβάλλον. Γι’ αυτό, λέμε, ότι η ψυχολογική και κοινωνική βοήθεια είναι απαραίτητες εφ’ όρου ζωή.
Θα μπορούσαμε να πούμε, ότι η καρδιοπάθεια, από άποψη διάρκειας της ασθένειας (χρόνια) και από άποψη συμπεριφοράς του ασθενούς προς αυτήν (καθημερινή λήψη φαρμάκων, σωματική άσκηση, δίαιτα κ.ά.) αντιστοιχεί με την ψύχωση. Θέλουμε να πούμε εδώ, ότι δεν πεθαίνει κάποιος επειδή είναι καρδιοπαθής. Αντιθέτως, μπορεί να ευχαριστηθεί τη ζωή, υπό την προϋπόθεση ότι αφιερώνει τον ανάλογο χρόνο στη θεραπεία του. Το ίδιο ισχύει και για τον ασθενή που πάσχει από κάποια μορφή ψύχωσης.
Αυτό χρειάζεται να γίνει κατανοητό, πρωτίστως από το περιβάλλον, το οποίο θα βοηθήσει να το αποδεχθεί και ο ασθενής.
Είναι πολύ σημαντικό, ο ασθενής να επισκεφθεί έγκαιρα τους ειδικούς (ψυχίατρο, ψυχοθεραπευτή-ψυχολόγο). Όσο περισσότερο καθυστερεί, τόσο πιο πολλές πιθανότητες υπάρχουν η θεραπεία να αποτύχει, ενώ μειώνονται οι πιθανότητες για μια ικανοποιητική ζωή.
Μην ξεχνάτε, ότι η κάθε μορφή ψύχωσης αλλοιώνει βαθιά τη σκέψη, τη λογική και τις σχέσεις με τους άλλους.
Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι ιδιαίτερα σημαντικός, επειδή οι ασθενείς δεν έχουν συνείδηση της ασθένειάς τους, δε σκέφτονται να συμβουλευτούν τους ειδικούς ή και εγκαταλείπουν γρήγορα τη φαρμακευτική αγωγή που τους έχει δοθεί.
Πώς μπορείτε να βοηθήσετε σε περίοδο κρίσης;
Είναι, κατ’ αρχήν, καλό να υπάρχει καθημερινή επαφή με ένα άτομο, που ο ασθενής εμπιστεύεται.
Αν ο ασθενής σας μιλάει άσχημα ή σας συμπεριφέρεται επιθετικά, έχετε υπ’ όψιν σας, ότι δεν απευθύνεται πραγματικά σε σας και δεν υπάρχει λόγος να του κρατάτε κακία. Βρίσκεται υπό την επήρεια της ασθένειας.
Χρειάζεται να γίνει προσπάθεια, ώστε να διασφαλιστεί σ’ αυτόν που πάσχει ένα σταθερό, ήρεμο και ασφαλές περιβάλλον.
Οι συγκρούσεις ή οι έντονες συζητήσεις δε βοηθούν και πρέπει να αποφεύγονται. Θα πρέπει να επικοινωνείτε μαζί του με ήρεμα και απλά λόγια, λέγοντας την αλήθεια και επισημαίνοντας, χωρίς ιδιαίτερη επιμονή, ότι δεν είναι λογικά αυτά που λέει και ότι χρειάζεται βοήθεια.
Να συζητάτε, όχι να επιβάλλεστε.
Συζητήστε μαζί του πώς θα ήθελε να είναι τα πράγματα, χωρίς να τον επικρίνετε ή να του δίνετε την αίσθηση ότι του επιβάλλετε τι να κάνει.
Εξηγήστε του τους κινδύνους του αλκοόλ και των ναρκωτικών, ότι δηλαδή, επιδεινώνουν την κατάστασή του.
Μπορείτε, επίσης, να του πείτε, ότι η χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών δηλώνει ότι χρειάζεται φαρμακευτική βοήθεια για να χαλαρώνει, πράγμα το οποίο δεν μπορεί να επιτύχει με τις ουσίες.
Προτρέψτε τον να αποφύγει την οδήγηση.
Προσέξτε τι λέει ο ασθενής που βρίσκεται σ’ αυτή την πολύ δύσκολη κατάσταση.
Μην αρνείστε την ύπαρξη των φόβων του ή των παραπόνων του.
Αντίθετα, επωφεληθείτε για να τον πείσετε να ζητήσει βοήθεια.
Προσπαθήστε να του δώσετε να καταλάβει την ανάγκη να πάρει τη φαρμακευτική του αγωγή (αν υπάρχει). Αποφύγετε να τον υποχρεώσετε να την πάρει ή να του τη δώσετε κρυφά, γιατί είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσει ότι υποφέρει και ότι ο ίδιος μπορεί να κάνει κάτι γι αυτό.
Όταν κάποιος είναι σε κρίση είναι, συχνά, αγχωμένος, έχει ψευδαισθήσεις ή παραληρητικές ιδέες. Μην τον φοβίζετε περισσότερο.
Καθίστε κοντά του, μιλήστε ήρεμα και φυσικά.
Αποφύγετε να τον αγγίζετε ή να τον κοιτάτε στα μάτια, για να μην αισθάνεται κίνδυνο.
Είναι σημαντικό να αισθάνεστε εμπιστοσύνη στον εαυτό σας και να μην επηρεάζεστε από εκείνον ή να φοβάστε όπως εκείνος.
Προσπαθήστε να δηλώσετε με τη συμπεριφορά σας, και όχι απαραίτητα με τα λόγια σας, ότι έχετε έναν κοινό στόχο: να τον βοηθήσετε να μην υποφέρει από τα συμπτώματα της ασθένειας και γι’ αυτό θα βοηθούσε να απευθυνθείτε στο νοσοκομείο.
Αποφύγετε να κάθεστε πολλές ώρες μαζί του, γιατί εξαντλείστε ψυχικά.
Προσπαθήστε να αποφεύγετε χώρους με συνωστισμό και φασαρία, διότι τον κουράζουν ιδιαίτερα.
Όλ’ αυτά είναι πιο εύκολα αν μπορείτε να συνεργαστείτε με κάποιον από το άμεσο περιβάλλον του και έχοντας, εκ των προτέρων, πάρει πληροφορίες από τον ψυχίατρο, σε σχέση με τη συμπεριφορά που θα πρέπει να έχετε για να τον βοηθήσετε.
Να γνωρίζετε τα νοσοκομεία που εφημερεύουν.
Όταν δεν υπάρχει καμία επικοινωνία και ο ασθενής είναι βίαιος, ζητήστε τη βοήθεια της αστυνομίας. Η αστυνομία θα επέμβει εφόσον υπάρχει εντολή από την εισαγγελική αρχή της περιοχής σας. Επειδή αυτός ο τρόπος είναι τραυματικός για τον ασθενή, καταφύγετε σ’ αυτόν μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις (π.χ. όταν ο ασθενής χρειάζεται άμεσα βοήθεια και δε συμφωνεί ή όταν είναι βίαιος προς τον εαυτό του ή τους άλλους).
Βιβλιογραφία
T. Lemperière - A. Féline & Συνεργάτες, Εγχειρίδιο ψυχιατρικής ενηλίκων, Τόμοι 1 και 2, Παπαζήση, 1995.
J. Bergeret, Psychologie pathologique, Paris, Masson, 1986.
M. Hanus, Psychiatrie intégrée de l´étudiant, fascic. 1 et 2, Paris, Maloine S.A., 1984.
C. Cappadoro, «Psychothérapie et Psychanalyse à l´épreuve de l´adolescence». Conférence, U.F.R. Nice, 1994.
Θ. Τζαβάρας και Ε. Τζαβάρα, Μαθήματα ιατρικής παθήματα ψυχής, Αθήνα, Εξάντας, 2004.
boro.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου