Τα χαράματα της 21ης Δεκεμβρίου ξεκινάει η μικρότερη ημέρα του χρόνου, το χειμερινό ηλιοστάσιο.
Εδώ και χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι έδιναν ιδιαίτερη σημασία στην ημέρα αυτή, πολύ πριν καν υπάρξει ο μήνας Δεκέμβρης.
Πριν από 5.000 χρόνια είχε κατασκευαστεί ένα σημαντικότατο μνημείο επάνω σε έναν νεφροειδούς σχήματος λόφο, στην κορυφή της περιοχής που σήμερα γνωρίζουμε ως Newgrange στην Ιρλανδία, 48 περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Δουβλίνου.
Ο θάλαμος σε σχήμα σταυρού στην καρδιά του λόφου, βρίσκεται στο τέλος ενός στενού διαδρόμου με μήκος 19 μέτρα. Στο χειμερινό ηλιοστάσιο, τεσσεράμισι λεπτά μετά την ανατολή, οι ακτίνες του ήλιου γλιστράνε μέσα από μία σχισμή που βρίσκεται πάνω από την πόρτα, διαπερνούν τον διάδρομο και φωτίζουν τα σκαλιστά σχέδια του θαλάμου.
Οι αστρονόμοι της σύγχρονης εποχής έκαναν υπολογισμούς λαμβάνοντας υπόψη τους την ελαφριά αλλαγή της κλίσης της Γης εδώ και 5.000 χρόνια και ανακάλυψαν ότι το φαινόμενο αυτό θα συνέβαινε τότε, μόλις τεσσεράμισι λεπτά νωρίτερα, δηλαδή ακριβώς την ώρα της αυγής.
Το πότε και το που ανατέλλει και δύει ο ήλιος στις μέρες μας, δε θεωρείται πλέον τόσο σημαντικό. Τα σπίτια και οι εργασιακοί μας χώροι είναι επαρκώς φωτισμένα και σε πείσμα των ισχυρισμών, ότι οι σκοτεινές ημέρες του χειμώνα μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ψυχολογία μας, οι περισσότεροι άνθρωποι καταφέρνουμε να περάσουμε τη σκοτεινιά του χειμώνα χωρίς σοβαρά προβλήματα.
Φαίνεται πως οι πραγματικά δύσκολες μέρες του χειμώνα δεν είναι τότε που οι ώρες της ηλιοφάνειας είναι λιγότερες, αλλά τον Φλεβάρη και στις αρχές του Μάρτη, όπου το κρύο είναι ιδιαίτερα τσουχτερό.
Το Δεκέμβρη αντιλαμβανόμαστε τη σκοτεινιά ως κάποιο διακοσμητικό στοιχείο της νύχτας, που δένει μυστηριακά με τα χριστουγεννιάτικα φώτα και θεωρούμε ως ένα είδος πολυτέλειας να βρούμε καταφύγιο δίπλα στη φωτιά από το τζάκι. Το ημίφως των ημερών αυτών αποτελεί ένα στοιχείο της μαγείας της εποχής αυτής.
Εάν προσπαθούσαμε να παρατηρήσουμε τι συμβαίνει με τον ήλιο στο χειμερινό ηλιοστάσιο, σε μια προσπάθεια να μιμηθούμε τους αρχαίους μας προγόνους στο χτίσιμο μνημείων που έδιναν έμφαση στο φαινόμενο αυτό, θα συνειδητοποιούσαμε την αργή κίνηση του ηλίου που ταλαντεύεται κάθε χρόνο μεταξύ της κυριαρχίας του φωτός και της σκιάς.
Καθώς η γη περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο, το ένα ημισφαίριο δέχεται ολοένα και περισσότερο φως, ενώ συγχρόνως στο αντίθετο ημισφαίριο η ημέρα μικραίνει και το φως του ήλιου λιγοστεύει. Δύο φορές το χρόνο το φθινόπωρο και την άνοιξη - η εναλλαγή αυτή μεταξύ της σκοτεινότητας και της φωτεινότητας προσεγγίζει ένα μέσο σημείο και τότε υπάρχει ισημερία.
Την αυγή του χειμερινού ηλιοστασίου ξεκινάει η πιο μικρή ημέρα του χρόνου, με διάρκεια 9 ώρες και 11 λεπτά, ενώ ο ήλιος ανεβαίνει μόλις 25 μοίρες πάνω από τον ορίζοντα και λάμπει το μεσημέρι με μία ισχύ 455 watt ανά τετραγωνικό μέτρο. Στο θερινό ηλιοστάσιο, στις 21 Ιουνίου, η ημέρα διαρκεί 15 ώρες και 10 λεπτά και ο ήλιος βρίσκεται 72 μοίρες πάνω από τον ορίζοντα, εκπέμποντας ακτινοβολία ισχύος 1.167 watt ανά τετραγωνικό μέτρο κατά την ώρα του μεσημεριού.
Αυτοί οι υπολογισμοί έχουν γίνει με τη χρήση των σύγχρονων μαθηματικών. Ωστόσο, βαθιά μέσα σε κάθε θηλαστικό υπάρχει ένας εξαιρετικά ευαίσθητος υπολογιστής, που αντιλαμβάνεται την μεταβολή της κλίσης της ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στη γη. Προκαλεί μία ποικιλία συμπεριφορών, όπως αλλαγές στις συνήθειες τροφής και αναπαραγωγής του ζωικού βασιλείου, μέχρι και μαζικές αποδημήσεις ή πτώση σε χειμερία νάρκη.
Η αλληλεπίδραση του φωτός και του σκότους ταξιδεύει μέσα σ' έναν στενό διάδρομο που ξεκινά από τον αμφιβληστροειδή του ματιού και το οπτικό νεύρο, προς τον υποθάλαμο και τον μικροσκοπικό θάλαμο της επίφυσης. Αντί να φωτίσει σκαλιστά σχέδια, όπως συμβαίνει με τον εσωτερικό θάλαμο του μνημείου στο Newgrange, ρυθμίζει την παραγωγή της ορμόνης μελατονίνης από την επίφυση. Η έκκριση της μελατονίνης καταστέλλεται κατά τη διάρκεια της ημέρας και απελευθερώνεται τη νύχτα.
Ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι η μελατονίνη παίζει έναν ρόλο κλειδί στη ρύθμιση των κιρκαδικών (ημερήσιων) ρυθμών, που συμπεριλαμβάνουν τον ύπνο και την εγρήγορση, και των κιρκάνιων (ετήσιων) κύκλων, που αφορούν συγκεκριμένες εποχιακές συμπεριφορές, που λαμβάνουν χώρα την ίδια εποχή κάθε χρόνο.
Το μήκος των ημερών εάν συνδυαστεί με την αλλαγή των θερμοκρασιών ασκεί μία προφανή επίδραση σε όλα τα ζωντανά όντα. Αλλά τι γίνεται με τους ανθρώπους; Κατά τη διάρκεια των σκοτεινών και κρύων ημερών, εμείς οι άνθρωποι βρισκόμαστε εγκλεισμένοι στους φωταυγείς και ζεστούς χώρους διαβίωσής μας. Είμαστε ακόμα κάτω από την επίδραση των αρχαίων ρυθμών και κύκλων του κόσμου, όπως ήταν οι πρόγονοί μας, τουλάχιστον 5.000 πριν; Οι ερευνητές απαντούν... ναι και όχι.
Όπως ο καθένας γνωρίζει, είμαστε δεκτικοί σε εποχιακές συμπεριφορές, όπως το να κόβουμε έλατα και να τα φιλοξενούμε στα σπίτια μας τον Δεκέμβριο. Αλλά η βιολογική μας συμπεριφορά φαίνεται πως δεν δίνει μεγάλη σημασία στο ημερολόγιο. Δεν μεταναστεύουμε σε πιο γόνιμες περιοχές, δεν πέφτουμε σε λήθαργο το χειμώνα και δε ρυθμίζουμε την τροφή και την αναπαραγωγή μας ανάλογα με τις εποχές του χρόνου.
Η μελατονίνη εμποτίζει το αίμα μας κάθε νύχτα, αλλά για σχεδόν τους μισούς από εμάς, τα επίπεδα της μελατονίνης δεν επηρεάζονται σχεδόν καθόλου από τη διάρκεια των ημερών. Κυρίως αυτό ισχύει για τον αντρικό πληθυσμό.
Ο Δρ. Thomas A. Wehr, διευθυντής ερευνών του τομέα των ανθρώπινων βιολογικών ρολογιών στο εθνικό ινστιτούτο νοητικής υγείας (National Institute of Mental Health), πριν από δέκα χρόνια μελέτησε την φωτο-περιοδικότητα σε ανθρώπους και βρήκε ότι τα επίπεδα της μελατονίνης στους άντρες ήταν ίδια κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, όπως και κατά το θερινό. Οι γυναίκες από την άλλη μεριά, έδειξαν αξιοσημείωτες διαφοροποιήσεις στην παραγωγή της μελατονίνης, αντιδρώντας στη σταδιακή μετάβαση από το σκοτάδι στο φως, που γίνεται κατά τον ετήσιο κύκλο του ηλίου.
Η μελέτη αυτή του Δρ. Wehr υποδηλώνει πως πιθανώς οι άντρες να επηρεάζονται περισσότερο από τον τεχνικό φωτισμό, απ' ότι οι γυναίκες. Τα ευρήματά του ταιριάζουν με στατιστικές που δείχνουν πως οι γυναίκες είναι πολύ περισσότερο πιθανό να υποφέρουν από συναισθηματικές διαταραχές που επηρεάζονται από την αλλαγή των εποχών.
Ο θρίαμβος του ήλιου απέναντι στο σκοτάδι εορτάζεται κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια του χειμερινού ηλιοστασίου.
Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς, πως έπειτα από μία μακρά παράδοση, τα ίχνη της οποίας βρίσκονται ακόμα στο Newgrange, στο Stonehenge της Αγγλίας και σε αμέτρητες άλλες τοποθεσίες της γης, η σημαντική ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου οδήγησε στην επιλογή της 25ης Δεκεμβρίου, ως την κατάλληλη ημέρα για να εορταστεί η ιστορικά ανεξακρίβωτη ημερομηνία της γέννησης του Χριστού.
Το φως του κόσμου επιστρέφει ξανά και ξανά στην καρδιά του χειμώνα. Θα είναι ευτυχής όποιος έχει την ευκαιρία να βρεθεί στη θέση να το καλωσορίσει.
Αποκάλυψη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου